محمود مصدق/

همان گونه که انتظار می‌رفت طرح ۵۷ نماینده مجلس برای ممنوعیت آموزش زبان انگلیسی در مدارس حاشیه‌هایی بیش از متن آن به همراه داشت. طرحی که آموزش‌ و پرورش را مکلف می‌کرد آموزش زبان‌های خارجی به ویژه زبـان انگلیسـی را صـرفاً از طریـق آموزشگاه‌های آزاد تحـت نظـارت آن وزارت و فقط برای دانش‌آموزان مقطع دبیرستان ارائه کند و از این پس هزینه‌های آن را نیز خود دانش‌آموزان متقبل شوند. ضمن آنکه حق استخدام معلم انگلیسی را نیز از این وزارتخانه سلب می‌کرد.

نکته حائز اهمیت آنکه ارائه‌کنندگان در مقدمه توجیهی این طرح به سخنان رهبر معظم انقلاب در اردیبهشت ۱۳۹۵ اشاره کرده بودند که در آن ایشان از انحصار آموزش زبان انگلیسی در کشور انتقاد کرده بودند.

حال آنکه آنچه در سخنان رهبر معظم انقلاب به آن اشاره شده بود نه ممنوعیت زبان انگلیسی در مدارس که پایان دادن به انحصار کنونی زبان انگلیسی آن هم با تقویت آموزش زبان‌های دیگر در مدارس بود.

چنانکه می‌فرمایند: «این اصرار بر ترویج زبان انگلیسی در کشور ما یک کار ناسالم است. بله زبان خارجی را باید بلد بود اما زبان خارجی که فقط انگلیسی نیست. زبان علم که فقط انگلیسی نیست... [مثلاً] امروزه کسانی که به زبان اسپانیولی حرف می‌زنند کمتر از کسانی نیستند که به زبان انگلیسی حرف می‌زنند... چرا زبان فرانسه یا زبان آلمانی تعلیم داده نمی‌شود؟ زبان‌های کشورهای پیشرفته شرقی هم ‌زبان بیگانه است، این‌ها هم ‌زبان علم است».

ایشان تأکید می‌کنند: «چرا زبان فرانسه یا زبان آلمانی تعلیم داده نمی‌شود؟ نمی‌گویم از فردا آموزش انگلیسی را تعطیل کنیم، اما بدانیم چه می‌کنیم».

تکلیف عدالت آموزشی چه می‌شود؟

به نظر می‌رسد آنچه حساسیت منتقدان را به این طرح برانگیخت علاوه بر فهم نادرست از مطالبات رهبر انقلاب، نادیده گرفتن آثار و تبعات اجرای آن به ویژه در خصوص تحقق عدالت آموزشی در کشور است.

بُعد تبعیض‌آمیز این مسئله زمانی برجسته‌ می‌شود که با رونق گرفتن بازار مؤسسه‌های خصوصی، باز هم اقشار ضعیف و ساکنان روستاها و شهرهای کوچک امکان حضور در آموزشگاه‌های آزاد را نخواهند داشت.

عادل برکم، یکی از کارشناسان حوزه آموزشی؛ ساعتی پس از رسانه‌ای شدن این موضوع نسبت به آن واکنش نشان داده و به ایسنا گفته بود: این طرح مجلس، عدالت آموزشی را زیر سؤال می‌برد و نمایندگان مردم باید توضیح دهند که بر چه اساسی این موضوع را پیشنهاد کردند.

ابراهیم سحرخیز، معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش نیز با ابراز شگفتی از نمایندگانی که چنین طرحی ارائه کرده‌اند معتقد است: پشت این قصه یک گروه منفعت‌طلب که دستی در آموزشگاه‌های زبان دارند ایستاده‌اند؛ چراکه این طرح، طرح خامی است که با عدالت آموزشی در تعارض است.

کارن خانلری، نماینده ارامنه شمال و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز طرح این موضوع را برای نظام آموزش و پرورش فاجعه‌آمیز می‌داند و به قدس می‌گوید: چرا باید کسانی که توان پرداخت هزینه آموزشگاه‌های خصوصی را ندارند از آموزش زبان انگلیسی محروم شوند. این موضوع ظلم به دانش‌آموزانی است که نمی‌توانند هزینه آموزش زبان را بپردازند و از آموزش زبان انگلیسی محروم می‌شوند.

وی در پاسخ به کسانی که می‌گویند خیلی از دانش‌آموزان، زبان انگلیسی را اجباری می‌خوانند و علاقه‌ای به آن ندارند، می‌گوید: بدون تردید بسیاری از دانش‌آموزان به ریاضیات، فیزیک و... هم علاقه‌ای ندارند پس با چنین استدلالی باید این دروس را حذف کرد؟ مگر نه اینکه در میان همین عده، دانش‌آموزانی بوده‌اند که در عین عدم علاقه به ریاضیات، در سنین بالاتر به نخبه‌های ریاضی تبدیل شده‌اند.

وی در عین حال تصریح می‌کند: اگر طرح رفع انحصار از زبان انگلیسی در نظام آموزش همگانی کشور به آموزش زبان‌های دیگر در کنار آموزش انگلیسی در مدارس ایران بپردازد اتفاق بسیار خوب و حتی ایده‌آل است اما زیرساخت‌هایی که تاکنون در آموزش و پرورش برای آموزش زبان‌های خارجی فراهم شده است، متناسب با این موضوع نیست.

حسام مفیدی، دبیر زبان انگلیسی یکی از دبیرستان‌های تهران می‌گوید: حذف زبان انگلیسی از مدارس به بهانه ناکارآمدی آن پاک کردن صورت مسئله است. نمایندگان باید به جای حذف آن، از اصلاح شیوه‌های آموزش زبان انگلیسی در مدارس می‌گفتند.

سلمان ابراهیم‌زاده، دبیر یکی از مدارس اصفهان نیز با تأکید بر اصلاح شیوه‌های سنتی آموزش زبان در مدارس از ضرورت توجه به آموزش زبان‌های دیگر به ویژه زبان‌های روسی و عربی به دلیل مجاورت‌های فرهنگی و قرابت‌های دینی با همسایگان می‌گوید و معتقد است: این مسئله می‌تواند حتی در کوتاه‌مدت به رونق صنعت گردشگری بینجامد.

وزارتخانه بی‌اطلاع

آنچه از طرح‌هایی که هدف از آن اصلاح بنیادین شیوه‌های آموزشی است انتظار می‌رود آن است که تدوین آن با مشورت کارشناسان و مدیران نظام تعلیم و تربیت انجام گرفته باشد. حال آنکه شواهد حاکی از بی‌اطلاعی دست‌اندرکاران وزارت آموزش و پرورش از این طرح است.

چنانکه عبدالرسول عبادی، معاون متوسطه وزارت آموزش و پرورش و نوید ادهم، دبیر شورای عالی آموزش و پرورش از بی‌اطلاعی وزارتخانه متبوعشان از جزئیات طرح یاد شده خبر می‌دهند. عبادی به قدس می‌گوید: ابتدا باید این طرح و جزئیات آن را ببینیم و بعد درباره‌اش نظر بدهیم.

وی در عین حال با اشاره به اینکه آموزش زبان انگلیسی بخشی از برنامه درسی ملی ماست، می‌افزاید: هنوز قانونی مقابل این برنامه قرار نگرفته است. ما مجری این قانون هستیم و بنابراین طبیعی است که برخلاف آن نظر دیگری نداشته باشیم.

این طرح با محتوای فعلی رأی نمی‌آورد

دایره نقد منتقدان به این طرح نسبت به پیامدهای اجرای آن در روزهای اخیر آن قدر گسترش یافت که برخی از امضاکنندگان آن ضمن عقب‌نشینی از مفاد طرح، آن را تلاشی برای آموزش سایر زبان‌ها در مدارس دانستند.

در همین خصوص میرحمایت میرزاده، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به قدس گفت: ان شاء الله نه آموزش زبان انگلیسی از مدارس حذف می‌شود و نه معلمان زبان انگلیسی. برعکس تلاش می‌کنیم شرایط را برای آموزش زبان کشورهای منطقه و برخی از زبان‌های زنده دنیا فراهم کنیم.

میرزاده در پاسخ به این پرسش که پس چرا در مفاد این طرح به صراحت از آموزش زبان انگلیسی و سایر زبان‌ها در آموزشگاه‌های زبان صحبت به میان آمده است؛ می‌گوید: این طرح را یکی دو نفر ارائه دادند و بقیه امضایش کردند یعنی نمایندگان عنوان طرح را امضا کرده‌اند برای آنکه در دستور کار مجلس قرار بگیرد وگرنه شاید خیلی‌ها با محتوای طرح موافق نباشند.

وی در عین حال اضافه می‌کند: فضای مجلس به گونه‌ای است که به صراحت می‌توان گفت این طرح با محتوای فعلی رأی نمی‌آورد، اما زمینه برای آموزش زبان‌های دیگر فراهم خواهد شد.

همین نکته را سیدمحمد ابطحی، عضو دیگر کمیته آموزش کمیسیون آموزش و تحقیقات و یکی از امضاکنندگان این طرح به قدس می‌گوید: به اشتباه می‌گویند این طرح به دنبال حذف زبان انگلیسی از مدارس کشور است. اصلاً ما در پی چنین چیزی نیستیم؛ ضمن اینکه چنین چیزی هم ممکن نیست. فقط می‌خواهیم انحصار آموزش زبان انگلیسی را حذف کنیم. ‌حتی بنده با آقای آزادی‌خواه به عنوان طراح اصلی این طرح صحبت کردم که نظرش همانی است که اشاره کردم.

ابطحی نیز در پاسخ به این پرسش که پس چرا در مفاد طرح صحبت از حذف آموزش زبان انگلیسی در مدارس شده است، می‌گوید: مفاد و موضوعات این طرح قابل چکش‌کاری در کمیسیون آموزش و در صحن مجلس است.

۳ سال کوتاهی!

کاش پس از گذشت سه سال از طرح مطالبات رهبر معظم انقلاب در خصوص ضرورت گسترش زبان‌های خارجی در مدارس، نمایندگان مجلس از دولتمردان و به ویژه مسئولان وزارت آموزش و پرورش می‌پرسیدند تاکنون برای اجرای مطالبات رهبری چه کرده‌اند؟